Het 'product' Tariq Ramadan

De islamoloog Tariq Ramadan is omstreden. Maar dat komt toch vooral door het feit dat Ramadan minder een filosoof en islamoloog is dan wel een ‘product’. En het zij onmiddellijk toegegeven dat hij in die opzet volledig geslaagd is. Op zijn site staat de volgende tekst uit de koran;

Verily, in the creation of the heavens and the earth, and in the succession of night and day, there are indeed signs for those who are endowed with insight.

Direct naast deze zin staat een portret van een bedachtzame Ramadan die door de kleurtoon en compositie de indruk wekt een heilige te zijn. De suggestie is duidelijk, Ramadan is de man die ‘endowed’ is ‘with insight’.

Het is weliswaar marketingtechnisch knap, maar het maakt hem tegelijkertijd kwetsbaar. Was hij islamoloog gebleven dan kon men met hem van mening verschillen. Nu hij een product is, wordt zijn hele persoon, zijn doen en laten, onderwerp van discussie. Maar om nu toch te blijven bij zijn eigenlijke professie, die van islamoloog, is het toch van belang om te bezien waar zijn ideeën nu eigenlijk voor staan.

In zijn mondelinge Questions Actuelles nr. 37 (vertaling Translingua t.t.i. B.V., in opdracht van de gemeente Rotterdam) krijgt men daar uiteraard geen volledig maar wel een kleine indruk van. Hierbij moet gezegd worden dat het om die reden eveneens niet representatief behoeft te zijn.
Het onderwerp behelst onder anderen de benarde positie van de islamitische man in de westerse samenleving. Ramadan schets vervolgens die samenleving naar het punt van de reclameboodschappen waarin hij een probleem van aanvechting ziet;

U weet dat u in een samenleving verkeert die, in naam van een bepaalde visie op consumptie, een bepaalde visie op de mens, enorm de nadruk gaat leggen op het prikkelen van het instinct.

Er wordt omzichtig uitgelegd waar die prikkeling van het instinct, die hij zelf vaak in Roubaix aan den lijve ondervindt, precies toe leidt. Hierbij heeft Ramadan, anders dan de reclamebureaus, niet het oog op de aanschaf van het artikel. Hij stelt zijn toehoorders een vrouw voor die bij het zien van een uitdagende man in een reclameboodschap zich nauwelijks kan beheersen. Dat zal misschien niet opgaan voor elke vrouw, maar het is exemplarisch. Welnu, hoe moet het dan niet met de man gesteld zijn nu er meer uitdagende vrouwen dan mannen in reclames te zien zijn, aldus Ramadan.
Die ongeoorloofde prikkeling ziet hij als een mannenprobleem, waar de man in kwestie niets aan kan doen. De moslim man wil God behagen maar zit hier in het westen in een lastig pakket, is de constatering van Ramadan. Het ligt dus aan het beeld van de vrouw. En in een oogwenk neemt zijn betoog een wending en worden zijn toehoorders meegevoerd in de gedachte dat niet zozeer de reclame de boosdoener is maar de vrouw zelf. Hij vervolgt;

Dat wil zeggen dat we moeten terugkeren naar een collectieve verantwoordelijkheid. Wat dat betreft, richt ik me op de broers, die in feite dat werk moeten doen.

Ramadan gaat dan verder er op te wijzen dat vrouwen er verantwoordelijk voor zijn dat de mannen zich bij voortduring in een ongemakkelijk positie bevinden en dat het aan haar is hier iets tegen te doen. Dat kan ze vervolgens maar op één manier: ze dient zich buitengewoon zedig, met hoofddoek, te kleden en te gedragen. Daar kan men naar de mening van Ramadan niet vroeg genoeg aan beginnen omdat;

…de elementen van verleiding, dat komt nu op de basisschool. Je hebt meisjes die goed hebben begrepen hoe je verleidt. Je hebt er die kleding dragen, met van die dingen die tot hier komen, net boven de, de... navel. Op de basisschool!

Het vervelende nu is dat zijn toehoorders dit niet kunnen controleren omdat deze nooit in Europa zijn geweest. Niettemin is het beeld gecreëerd dat het daar een buitengewone beproeving is die de hel aardig benaderd. En waar Ramadan eerst voorzichtig was met de omschrijving van de prikkeling, mag nu het hoge woord er uit;

Wat wordt er geprikkeld in deze samenleving? Wat wordt er geprikkeld? Alle dimensies van het instinct en van de seksualiteit.

Dat laatste is de directe aanwijzing naar de oplossing van het probleem. De bescherming van de man bestaat er in dat de vrouw in al haar vormen aan zijn gezicht wordt ontrokken maar de eigenlijke oplossing is diezelfde prikkeling: seksualiteit. Ramadan verhaalt Mohammed;

Op een dag zag hij een vrouw. En die vrouw heeft, met haar voorkomen en haar fysieke uiterlijk, iets in hem opgewekt. En de profeet, wat heeft hij gedaan op het moment dat hij zich tot haar aangetrokken voelde? Hij heeft zich er vanaf gekeerd naar zijn echtgenote. Zina. Hij heeft zich afgewend. Hij werd dus aangetrokken door het ongeoorloofde, aangezet door het ongeoorloofde en hij heeft zich beschermd met het geoorloofde.

Hij legt het nog een keer goed uit, zodat iedereen het begrijpt;

Ik ben u aan het zeggen: een man beschermen in deze samenleving is een vermenigvuldiging van de gave van zichzelf. Hetgeen wil zeggen: als ik niet wil dat je elders kijkt, ga ik ervoor zorgen dat je me ziet. In de dimensie van de tederheid, en in de dimensie van het lichaam en van de seksualiteit.

Het woord vermenigvuldiging komt hier voort uit de gedachte dat in een moslimsamenleving de verleiding minder groot is, maar dat juist door de aanvechtingen van de man in het westen de moslima in het huwelijk twee keer zoveel haar best moet doen. Begrip vol sluit Ramadan dan af met;

Want als de profeet er behoefte aan heeft gehad, dan weet je wel dat ik het midden in Roubaix, midden in Noord Frankrijk zeker nodig heb.

Hier is natuurlijk geen filosoof aan het woord. Maar het is ook geen huwelijkstherapeut in de vorm van een imam. Hij mag dan nog zijdelings opmerken dat getrouwde moslima’s er soms een handje van hebben hun aantrekkelijkheid binnen enkele maanden na het huwelijk op te geven, maar een aanbeveling of equivalent van het ‘spannend’ maken in het huwelijk is het evenwel niet. Want Ramadan gaat het ten principale om de positie van de man die in de westerse samenleving onder druk is komen te staan. In een traditionele islamitische samenleving, zo stelt hij, zijn de regels duidelijk: de man is de eerst verantwoordelijke. Daar wordt aan geknaagd door het westen en niet in de laatste plaats door de vrouw (molima of niet-moslima). Dat evenwicht moet hersteld worden voordat de boel in het honderd loopt.

Zijn hele betoog is er derhalve niet opgericht het huwelijk spannender te maken, maar om de positie van de man te herstellen. En het moet gezegd worden dat als zijn toehoorders, man en vrouw, hier gevolg aan geven en verder niet nadenken, het product Ramadan zijn prijs in goud waard is.