Demografie

Het Israelisch-Palestijns conflict wordt voor een groot gedeelte gedomineerd door de schuldvraag. Maar buiten oorlog, aanslagen en oude rechten lijkt het probleem vooral cijfermatig zijn. Het is juist als men stelt dat de Joodse minderheid in de Arabische wereld van vóór het Zionisme, niet tot nauwelijks aanleiding gaf tot wrevel tussen partijen. Zeker, alles wat niet-moslim was mocht dan niet dezelfde rechten hebben, maar door waanzin gedreven pogroms zoals deze zich in Europa hadden voorgedaan, met als treurig hoogtepunt de holocaust, kende de Arabische wereld niet. De achtergrond van die beide verschillen is een zuiver theologische maar die is nu niet aan de orde. Waar het om gaat zijn de verhoudingen, de getalsverhoudingen van de aanwezige opzichzelfstaande groepen binnen een bepaalde landstreek, land of in groter verband een ‘rijk’.

Zowel in Europa als in de Arabische wereld ging er van die getalsverhouding geen dreiging uit. De Joden waren in de minderheid en wel zodanig dat zij zelfs als schaduw geen indruk konden maken. Het was het ‘pragmatisme’ van de sociologie, dat wat geen bedreiging vormt ook niet vernietigt behoeft te worden. Het dient eenvoudigweg geen doel. Maar het is evenzeer een natuurlijke ’balans’ die, bij verschuivingen in de aantallen, cultureel of religieus gedomineerde krachten oproept. Die zich te weer stellen en er alles aan zal doen het ‘natuurlijk evenwicht’ te herstellen. Dat is: dat wat een bepaalde omvang had als minderheid, die omvang ook moet blijven behouden om de bestaande en bewezen leefbaarheid in stand te houden.

Met het Zionisme van de laat 19e eeuw, begonnen de verhoudingen te veranderen. Niet in de uitgebreidheid van een Rijk, waardoor het door haar omvang zou zijn verwatert, maar het concentreerde zich op specifiek op één plek: op circa 10.000 m2 in een gebied wat Palestina werd genoemd. En vanuit dat pragmatisme kan zich men dan plots voorstellen dat de Arabieren, die getalsmatig verre in de meerderheid waren, haar orde plotseling zag bedreigd.

Zij heeft vervolgens, met wisselend succes, die getalsvermeerdering door toedoen van het Zionisme, weten te beperken. Maar onvoldoende zo leert de geschiedenis van 1948. De Arabische staten hebben dit mechanisme waaraan zij zelf onderworpen waren te laat door gehad. Eerst na het verlies van 1948 werd het zonneklaar wat hen dreef en motiveerde. En dat was niet het antisemitisme wat heden ten dage wel een wezenlijk probleem is, niet het vruchteloos zich beroepen op oudste rechten al dan niet onderschreven door de ‘voorzienigheid’ en opvallend genoeg ook geen eigen staat. Het was die getalsverhouding in relatie tot de bestaande orde die hen er toe zette zich te verdedigen of aan te vallen naar gelang de situatie dat verlangde.

Bij de vlucht van de inheemse bevolking bij de oorlog van 1948, kreeg men door dat het niet het verlies aan land was wat telde maar het verlies in de verhouding. Niemand in de omgeving wilde de Palestijnse vluchtelingen. Niet zozeer vanwege het ontbreken aan absorptievermogen, maar omdat daarmee alle hoop op herstel of op zijn minst voldoende tegenwicht verkeken zou zijn. De Arabische staten hebben dan ook het vluchtelingen probleem sindsdien altijd op nummer één gezet bij de onderhandelingen. Ze moesten terug. Waarbij Israel precies het tegenovergestelde belang had en zich toelegde op bouwen van zo veel mogelijk nederzettingen.

Feitelijk is er dus sprake van een demografische oorlogsvoering. Israel moet er niet aan denken circa 4 miljoen Palestijnse vluchtelingen terug te krijgen zonder zichzelf op te blazen, terwijl een Palestijnse staat er geen ruimte voor heeft. In wezen gaat het primair niet om gebied, maar om keuzes die gemaakt moeten worden die de identiteit betreffen. De geschiedenis leert ons helaas dat een allesbeslissende oorlog doorgaans het gevolg is.