Stichtelijke plaatjes

Religieus en stichtelijk getinte plaatjes in het midden-oosten hebben doorgaans iets mierzoets. Vol kleur ziet men een tekening waarop een devote man de koran leest waarbij de toehoorders in opperste vervoering lijken te verkeren. De dadels zijn rijp, de dieren zien er goed doorvoed uit en niets lijkt er op te wijzen dat men hoeft werken om aan de kost te komen.

Het is het soort genre waar elke religie wel min of meer aan toegeeft. De gedachte er achter is eenvoudig: dit is het leven wat je ten deel zal vallen als je zelf ook dat boek tot je door laat dringen. Maar dit kan natuurlijk ook de andere kant op gaan, d.w.z. dat je dat boek niet leest en er niets van moet hebben. Hoe zien die plaatjes er dan uit?

In het westen kent men bijvoorbeeld Jeroen Bosch die de hel zo heeft vormgegeven dat ook degenen die er niet in geloven er bang van worden. De christelijke kunst heeft altijd beide kanten laten zien vanuit het idee dat keuzes niet alleen gemaakt worden vanuit het aantrekkelijke maar ook vanwege de afkeer. In het midden-oosten echter, ziet men die laatste mogelijkheid niet kunstzinnig vormgegeven. En dat komt doordat het leven zelf als die andere kant wordt gezien.

Immers, voor degene die de islam beschouwen als een epileptische aanval van de profeet, loopt het in zijn in algemeenheid slecht af. Dan krijgt de vraag of er leven vóór de dood bestaat een volledig nieuwe betekenis. Daar weegt geen tekening van de hel tegenop.

Maar nu gaat het toch even om het moment wat de ongelovige overkomt wanneer deze het tijdige voor het eeuwige verwisselt. De koran is daar duidelijk en stellig in. De ongelovige wordt opgewacht door ‘engelen’ die hem onmiddellijk op het gezicht slaan, hem in de rug trappen en met geweld zijn ziel afnemen.

Dit is minder fantasierijk dan wel dat hierin zo strek naar voren komt dat de ‘gelovige’ geen enkele menselijkheid meer kan worden verweten. Een schilderij waarop staat afgebeeld wat Moeder Theresa (als niet-moslim) overkomt, enkele seconden na haar dood, zou alle proporties te buiten gaan. En dat is geen kwestie van geloof maar van een stellige zekerheid.