Keuzes

Op zijn hoogtepunt stemden circa 17 miljoen Duitsers op de Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei. Tegelijkertijd waren er ongeveer 2 miljoen mensen lid. Aangezien het partijprogramma niets aan duidelijkheid te wensen overlaat, kan men met een gerust hart stellen dat die leden gerekend mogen worden tot overtuigde Nazi’s. Maar dan resteren er nog 15 miljoen waarvan dat niet zondermeer met zekerheid gezegd kan worden. Uit studies (o.a Bullock) is wel gebleken dat er legio motieven een rol speelden om op de NSDAP te stemmen waarbij men niettemin, en dat is dan de consequentie, het antisemitisme op de koop toe nam. Men leek er niet echt over na te willen denken omdat de belofte van de terugkeer naar de Gouden Jaren in feite geen verbintenis houdt met antisemitisme. Het hoorde er nu kennelijk bij en bovendien zouden ze er niet door worden geraakt, zoals enkele jaren daarna ook bleek tijdens de Kristallnacht met als dieptepunt de Holocaust.

De vraag dringt zich dan op of die bewuste groep van 15 miljoen stemmers of althans een groot deel daarvan kan worden beschouwd als ‘gematigd’ ten opzichte van het partijprogramma en die 2 miljoen leden? Meer specifiek richt die vraag zich op het antisemitische element. Kan men daar gematigd in zijn? Het antwoord zou kunnen luiden van ja en wel in die zin dat men van mening is dat Joden weliswaar niet helemaal deugen maar dat het nu ook weer niet zo erg is om hen om die reden de dood in te jagen.

Nu heeft dat gematigde standpunt de geschiedenis weten aan te vullen met haar zwartste bladzijden zodat aan die gematigdheid geen positieve waarde kan worden gegeven. Dan blijkt dat men van radicaal verwerpelijke standpunten eenvoudig en resoluut afstand dient te nemen en dat een gematigde opvatting volstrekt uit den boze is. Wegkijken is onverantwoord en dat is nog licht uitgedrukt. Voor zover nog iemand durft te beweren dat evenwel de meerderheid ten opzichte van de 2 miljoen die-hards, toch gematigd was, is een bezoek aan een van de vernietigingskampen waarschijnlijk al verspilde moeite. En daarbij: wie hielpen de Nazi’s in het zadel door het partijprogramma voor zichzelf zo uit leggen dat het allemaal wel mee viel als men het in de juiste context begreep? Duitsland draagt een zware historische last inclusief de schaamte voor 15 miljoen ‘gematigden’ die het mogelijk maakte.